Vibhajatechya kasotya : विभाजतेच्या कसोट्या म्हणजेच एखाद्या संख्येला दुसऱ्या संख्येने नि:शेष भाग जातो किंवा नाही हे पाहणे यासाठी आपण ज्या अंकगणितांच्या नियमांचा वापर करतो अशा नियमांना विभाजतेच्या कसोट्या Divisibility Rules असे म्हणतात.
१ ची कसोटी
१ या संख्येने कोणत्याही संख्येस नि:शेष भाग जातो आणि भागाकार तीच संख्या असते.
2 ची कसोटी
ज्या संख्येच्या एकक स्थानी ०,२,४,६,८ यापैकी एखादा अंक असतो, त्या संख्येस 2 ने नि:शेष म्हणजेच पूर्ण भाग जातो.
उदाहरण-
२३७८, ४२४, ६५०, ७६५२६
वरील सर्व उदाहरणांमध्ये संख्यांच्या शेवटी म्हणजेच एकक स्थानी ८, ४, 0, ६ या संख्या दिसून येतात, म्हणून या संख्येला दोन ने पूर्ण भाग जातो.
३ ची कसोटी
जेव्हा एखाद्या संख्येच्या अंकांच्या बेरजेला तीन ने भाग जातो तेव्हा, त्या संख्येला तीन ने पूर्ण भाग जातो.
उदाहरण-
५१३०
वरील संख्येतील अंकांची बेरीज ९ आहे आणि तिला ३ ने पूर्ण भाग जातो, म्हणून त्या पूर्ण संख्येला तीन ने पूर्ण भाग जातो.
४ ची कसोटी
जेव्हा एखाद्या संख्येच्या शेवटच्या दोन अंकांना ४ ने पूर्ण भाग जातो तेव्हा,त्या संख्येला देखील ४ ने पूर्ण भाग जातो.
उदाहरण-
४३२०
वरील उदाहरणांमध्ये शेवटचे दोन अंक २० आणि त्याला ४ ने पूर्ण भाग जातो म्हणून, त्या पूर्ण संख्येला ४ ने पूर्ण भाग जातो.
५ ची कसोटी
जेव्हा एखाद्या संख्येच्या एकक स्थानी ०, ५ असेल तर, त्या संख्येला ५ ने पूर्ण भाग जातो.
उदाहरण-
२५०५,३४२०
६ ची कसोटी
जेव्हा एखाद्या संख्येला २ आणि ३ ने पूर्ण भाग जातो तेव्हा, त्या संख्येला ६ ने पूर्ण भाग जातो.
उदाहरण-
३४२६०
वरील उदाहरणांमध्ये संख्येच्या शेवटी ० आहे म्हणून, त्या संख्येला २ ने पूर्ण भाग जातो.
वरील उदाहरणांमध्ये प्रत्येक अंकांची बेरीज करून येणाऱ्या संख्येला ३ ने पूर्ण भाग जातो म्हणून या संख्येला ३ ने पूर्ण भाग जातो.
म्हणून ६ च्या कसोटीनुसार वरील संख्येला २ ने आणि ३ ने पूर्ण भाग जातो म्हणून ६ ने देखील पूर्ण भाग जातो.
सातची कसोटी
जर दिलेल्या संख्येच्या शेवटच्या तीन अंकांनी तयार झालेल्या संख्येतून पहिल्या तीन अंकांची संख्या वजा करून येणाऱ्या वजाबाकी च्या उत्तराला जर ७ ने भाग जात असेल तर त्या संख्येला ७ ने पूर्ण भाग जातो.
उदाहरण-
७४०७८२
वरील संख्येचे शेवटचे तीन अंक ७८२
वरील संख्येचे सुरुवातीचे तीन अंक ७४०
७८२-७४०=४२
येणाऱ्या उत्तराला ७ ने पूर्ण भाग जातो म्हणून त्या संख्येला देखील ७ ने पूर्ण भाग जातो.
८ ची कसोटी
एखाद्या संख्येच्या शेवटच्या तीन अंकाला म्हणजेच एकक, दशक व शतक स्थानापासून तयार झालेल्या तीन अंकी संख्येला जर ८ ने पूर्ण भाग जात असेल तर दिलेल्या संख्येला देखील ८ ने पूर्ण भाग जातो.
उदाहरण-
२८४१६
या संख्येतील शेवटचे तीन अंक ४१६
या संख्येला ८ ने पूर्ण भाग जातो, म्हणून दिलेल्या संख्येला देखील ८ ने पूर्ण भाग जातो.
९ ची कसोटी
जर एखाद्या संख्येच्या बेरजेला ९ ने पूर्ण भाग जात असेल, तर त्या संख्येला देखील ९ ने पूर्ण भाग जातो.
उदाहरण-
५२७६३२२
१० ची कसोटी
जेव्हा एखाद्या संख्येच्या एकक स्थानी शून्य (0) असतो तेव्हा, त्या संख्येला 10 ने पूर्ण भाग जातो.
उदाहरण-
१२३०, ३२४०
११ ची कसोटी
जर दिलेल्या संख्येतील सम स्थानांची बेरीज आणि विषम स्थानांची बेरीज यातील फरक हा 0 किंवा 11 च्या पटीत येत असेल तर त्या संख्येला 11 ने पूर्ण भाग जातो.
उदाहरण- ९५६२४१
१+२+५=८
४+६+९=१९
१९-८=११
समस्थानच्या व विषमस्थानच्या अंकांच्या बेरजेतील फरकाला 11 ने पूर्ण भाग जातो म्हणून या संख्येला 11 ने पूर्ण भाग जातो.
उदाहरण – ५९८४
४+९=१३,८+५=१३
१३-१३=०
बेरजेतील फरक ० आहे म्हणून या संख्येला 11 ने पूर्ण भाग जातो.
१२ ची कसोटी
जेव्हा एखाद्या संख्येला ३ ने आणि ४ ने पूर्ण भाग जातो तेव्हा, त्या संख्येला देखील १२ ने पूर्ण भाग जातो.
उदाहरण-
३४५१२
वरील संख्येतील अंकातील बेरजेला (१५) ला ३ ने पूर्ण भाग जातो म्हणून,त्या संखेला ३ ने पूर्ण भाग जातो.
वरील संख्येतील शेवटच्या दोन अंकांना ४ ने पूर्ण भाग जातो म्हणून त्या संखेला ४ ने पूर्ण भाग जातो.
वरील संख्येला ३ व ४ ने पूर्ण भाग जातो म्हणून, त्या संख्येला देखील १२ ने पूर्ण भाग जातो.
१५ ची कसोटी
ज्या संख्येला ५ आणि ३ ने पूर्ण भाग जातो, त्या संख्येला 15 ने पूर्ण भाग जातो.
उदाहरण-
७६०३५
१६ ची कसोटी
ज्या संख्येच्या शेवटच्या चार अंकांना 16 ने भाग गेल्यास त्या संख्येला पण 16 ने भाग जातो
१८ ची कसोटी
ज्या संख्येला २ आणि ९ ने पूर्ण भाग जातो, त्या संख्येला 18 ने पूर्ण भाग जातो.