Samas v samasache prakar-भाषेचा उपयोग करत असताना आपण शब्दांची काटकसर करतो म्हणजेच दोन किंवा अधिक शब्दा ऐवजी आपण एकच शब्दाचा उपयोग करतो. जेव्हा दोन किंवा अधिक शब्दांमधील परस्पर संबंध दाखवणारे प्रत्येय किंवा शब्द यांचा लोप होऊन त्यांचा एक जोडशब्द तयार होतो, तेव्हा त्या शब्दाच्या एकत्रित करणारा समाज असे म्हणतात. आणि तयार झालेल्या जोड शब्दाला सामासिक … Read more
Sandhi v Sandhiche prakar-संधी शब्दाचा अर्थ साधने किंवा जोडणे असा होतो. मराठी व्याकरणांमध्ये संधी या संकल्पनेला जास्त महत्त्व आहे कारण संधी साधल्याशिवाय शब्द निर्मिती होत नाही. संधी प्रकारांमध्ये स्वराचा स्वराशी तसेच स्वराचा व्यंजनाशी आणि व्यंजनांचा व्यंजनाशी सतत संबंध येत असतो. ज्या भाषेमध्ये शब्द निर्मिती आणि शब्द जोडणीचे संधी आणि समासासारखे प्रकार आहेत ती समृद्ध भाषा … Read more
१.जे माहित नाही ते – अज्ञात (Shabdsamuha) २.अन्न देणारा – अन्नदाता ३.ज्याचा विसर पडणार नाही असा – अविस्मरणीय ४.पायात काहीही न घालणारा – अनवाणी ५.एखाद्याचे मागून येणे – अनुगमन ६.माहिती नसलेला – अज्ञानी ७.राखून काम करणारा – अंगचोर ८.शिल्लक राहिलेले – उर्वरित ९.वाटेल तसा पैसा खर्च करणे – उधळपट्टी १०.दुसऱ्यावर जिवंत राहणारा – उपजीवी ११.सूर्योदयापूर्वीची … Read more
तोंडावाटे निघणाऱ्या मुलध्वनींना वर्ण-Marathi varnmala असे म्हणतात. बोलताना आपले मूलध्वनी हवेत विरू नयेत म्हणून आपण त्यांना लिहून ठेवतो. मूलध्वनी ज्या सांकेतिक खुणांनी आपण लिहून ठेवतो त्या सांकेतिक खुणेला ध्वनीचिन्हे किंवा अक्षर असे म्हणतात. अक्षर हे नष्ट न होणारे आहे. मराठी भाषेत एकूण५२ वर्ण आहेत. या वर्णांच्या मालिकेलाच वर्णमाला किंवा मुळाक्षरे असे म्हणतात. १४ स्वर,२स्वरादी, ३४ … Read more
शब्द शब्द हा वाक्यातील महत्त्वपूर्ण घटक आहे. ठराविक क्रमाने आलेल्या अक्षरांच्या समूहाला अर्थ असेल ,तर त्याला शब्द असे म्हणतात.Shabdanchya jati उदाहरणार्थ ब+द+क=बदक ब, द, क ही अक्षरे क्रमाने आली आहेत त्यामुळे त्याला अर्थ प्राप्त झाला आहे. म्हणून बदक हा अर्थपूर्ण शब्द आहे. शब्दांच्या जाती: शब्दांच्या जाती म्हणजेच शब्दांचे प्रकार होय. वाक्यात जे शब्द येतात त्यांची … Read more
नाम व सर्वनाम यांना जोडून येणाऱ्या अविकारी शब्दांना शब्दयोगी अव्यय-Shabdyogi avyay असे म्हणतात. जे अव्यय शब्दाला जोडल्याने त्या शब्दाचा इतर दुसऱ्या शब्दाशी असलेला संबंध दाखवला जातो ,त्या अव्यायास शब्दयोगी अव्यय असे म्हणतात. शब्दयोगी अव्यये शब्दाला जोडून येतांना त्याच्या मागील शब्दांचे सामान्य रूप होते. सामान्यतः शब्दयोगी अव्यय नाम किंवा नामाचे कार्य करणाऱ्या शब्दांना जोडून येतात. शब्दयोगी … Read more
क्रिये विषयी विशेष माहिती सांगणाऱ्या अविकारी शब्दाला क्रियाविशेषण अव्यय-Kriyavisheshan avyay असे म्हणतात. क्रिया केव्हा, कधी ,कितीवेळा घडली हे सांगणारे अविकारी शब्द म्हणजे क्रियाविशेषण अव्यय होय. उदाहरणार्थ- कधीकधी, नेहमी, वारंवार, आज ,मागून, भरभर, पटकन, थोडा, सकाळी इत्यादी. क्रियाविशेषण अव्ययाचे प्रकार अ) अर्थावरून पडणारे क्रियाविशेषण अव्ययाचे प्रकार १)कालवाचक क्रियाविशेषण अव्यय कालदर्शक क्रियाविशेषण अव्यय एखादे क्रियाविशेषण एखादी क्रिया … Read more
आपल्या अंतकरणातील भावनांचा अचानक स्फोट होऊन तोंडावाटे काही उद्गार बाहेर पडतात, त्या अविकारी अव्ययांना केवलप्रयोगी अव्यय-Kevalproyogi avyay असे म्हणतात. केवलप्रयोगी अव्यय नेहमी वाक्याच्या सुरुवातीला येतात. ती वाक्याचा भाग नसतात. ते वाक्यातील स्वतंत्र उद्गार असतात. केवलप्रयोगी अव्ययानंतर नेहमी उद्गारवाचक चिन्हाचा उपयोग केला जातो. उदाहरण- वा!, आहाहा!, अरेरे!, हाय! केवलप्रयोगी अव्ययाचे नऊ प्रकार पडतात. 1)हर्षदर्शक किंवा आनंददर्शक … Read more
जो शब्द दोन वाक्य किंवा दोन शब्दांना जोडण्याचे कार्य करतो त्या शब्दाला उभयान्वयी अव्यय-Ubhyanwayee Avyay असे म्हणतात. उदाहरण- उभयान्वयी अव्ययाचे दोन प्रकार पडतात १)प्रधानत्व सुचक उभयान्वयी अव्यय २)गौणत्व सुचक उभयान्वयी अव्यय प्रधानत्व सुचक उभयान्वयी अव्यय: प्रधानत्व सुचक उभयान्वयी अव्ययाचे एकूण चार प्रकार पडतात. १)समुच्चय बोधक उभयान्वयी अव्यय: ज्या उभयान्वयी अव्ययाने आपल्याला दुसऱ्या वाक्यात भर टाकल्याचा … Read more
वाक्याचा अर्थ पूर्ण करणाऱ्या क्रियावाचक शब्दाला क्रियापद-Kriyapad असे म्हणतात. क्रियापद हे वाक्यातील मुख्य शब्द असते. क्रियापद नसेल तर वाक्याचा अर्थ पूर्ण होत नाही. उदाहरणार्थ- वरील उदाहरणांमध्ये करतो व वाचते ही क्रियापदे आहेत. धातू : क्रियापदातील प्रत्यय रहित मुळ शब्दाला धातू असे म्हणतात. उदाहरण – राजा क्रिकेट खेळतो. वरील उदाहरणामध्ये खेळ (धातू )+ तो (प्रत्यय ) … Read more