Vatavarnache thar वातावरण – Vatavarnache thar-पृथ्वीभोवती असलेल्या अनेक वायूं, बाष्प व धुलीकणांच्या आवरणास वातावरण असे म्हणतात. वातावरण पृथ्वी पासून सुमारे 16,000 ते 29,000 इतके आहे. पृथ्वीभोवती हवेच्या वातावरणाची जाडी सुमारे 320 किलोमीटर इतकी आहे. वातावरणात 78%नायट्रोजन, 21%ऑक्सिजन, 0.03%कार्बनडाय ऑक्साईड व इतर वायू आहेत. वातावरणास दृश्य रूप नाही. वातावरणाची रचना – तापमानातील बदलानुसार वातावरणाचे खालील थरात … Read more
सागराच्या पाण्याच्या पातळीत दररोज होणारा नियमित चढ-उतार म्हणजेच भरती व ओहोटी-Bharti Ohoti होय. Bharti Ohoti-भरती ओहोटीस कारणीभूत घटक – 1)चंद्र – सूर्य व पृथ्वी यांचे गुरुत्वाकर्षण 2)पृथ्वीचे परिभ्रमण व चंद्राचे अप्रत्यक्ष सूर्याभोवती परिभ्रमण 3)पृथ्वीच्या परिवलनामुळे निर्माण होणारी केंद्रोत्सारीत प्रेरणा भरती ओहोटीचे अस्तित्व व तिच्या वेळा या चंद्राच्या पृथ्वीसापेक्ष स्थितीशी संबंधित आहेत. म्हणजेच चंद्राच्या गुरुत्वीय आकर्षणामुळे … Read more
Suryamala – सूर्यमालेत सूर्य, आठ ग्रह, ग्रहांचे उपग्रह आणि मोठ्या संख्येने लहान धूमकेतू आणि लघुग्रह यांचा समावेश होतो. पूर्वी प्लुटो हा सर्वात लहान ग्रह मानला जात होता. पण ऑगस्ट 2006 मध्ये प्लुटोला ग्रह म्हणून असलेली मान्यता काढण्यात आली. प्लुटो हा आता बटूग्रह मानला जातो. आतील सौर मंडळामध्ये सूर्य, बुध, शुक्र, पृथ्वी आणि मंगळ यांचा समावेश … Read more
अमावस्येला सूर्य, पृथ्वी आणि त्यांच्यामध्ये चंद्र एका सरळ रेषेत येतात तेव्हा चंद्रामागे सूर्य झाकला जातो म्हणजे सूर्याला ग्रहण लागतं. पृथ्वी आणि सूर्य यांच्यामध्ये चंद्र आला की सूर्यग्रहण-Suryagrahan होते. चंद्रामुळे सूर्याकडून येणारा प्रकाश अडतो आणि चंद्राची सावली पृथ्वीवर ज्या भागावर पडते तेथून सूर्यग्रहण दिसते. सर्व सूर्यग्रहणे अमावस्येला होतात, मात्र प्रत्येक अमावस्येला सुर्यग्रहण होत नाही. एका वर्षात … Read more
Surya- तारा – आकाशातील स्वयंप्रकाशित व उष्ण तेजस्वी गोलस तारे असे म्हणतात.
Pruthvichi Gati परिवलन व परिभ्रमण या पृथ्वीच्या दोन प्रमुख गती आहेत. 1)परिवलन: पृथ्वीच्या स्वतःभोवती फिरण्याच्या गतीस परिवलन असे म्हणतात. पृथ्वी एका तासात स्वतःभोवती फिरते. पृथ्वीच्या चार मिनिटात स्वतःभोवती फिरते. पृथ्वीचे परिवलन पश्चिमेकडून पूर्वेकडे होते. परिवलनाचे परिणाम – पृथ्वीच्या परिवलनामुळे पृथ्वीवर दिवस व रात्र यांची निर्मिती होते. पृथ्वीच्या ज्या भागावर सूर्यकिरण पडतात तो भाग प्रकाशमान होऊन … Read more
Bhukamp: भूकंप केंद्र(भूकंपनाभी) – भू-गर्भात ज्या बिंदूपासून भूकंप लहरी उत्पन्न होतात त्याला भूकंप केंद्र म्हणतात. अपिकेंद्र – भूपृष्ठावरील असा भाग ज्यावर सर्वात पहिल्यांदा भूकंप तरंग पोहोचतात. भूकंप झाल्यावर भूकंप लहरी उत्पन्न होतात. भूकंप तरंगाची नोंद भूकंपालेख यंत्राद्वारे केली जाते, त्यास सिस्मोमिटर(Seismometer) म्हणतात. भूकंपाच्या आलेखास सिस्मोग्राफ(Seismograph) म्हणतात व भूकंप लहरी मोजण्याच्या एककास “रिश्चर” असे म्हणतात. भूकंप … Read more
Pruthviche Avaran: शिलावरण (Lithosphere) पृथ्वीवरील जमीन व त्याखालील भाग म्हणजे शिलावरण होय. पृथ्वीच्या पृष्ठभागापासून 100 किलोमीटर खोलीपर्यंतचा भाग हा शिलावरणाचा भाग असतो. शिलावरणात पर्वत, पठार, डोंगर, मैदाने इत्यादी भूरूपांचा समावेश होतो. शिलावरण हे खडकांनी बनलेले असते. अग्नीज खडक, स्तरीत खडक, रूपांतरित खडक असे खडकांचे तीन प्रकार आहेत. जमिनीच्या सलग व मोठ्या भागास “खंड” असे म्हणतात. … Read more